Przejdź do treści

Ocalić od zapomnienia

Zmiany ję­zy­kowe do­ko­nują się na na­szych oczach. Co­raz wię­cej pol­skich słów znika. Dla­tego gło­so­wa­nie na pol­skie wy­razy, które wy­szły już z uży­cia, ale warto oca­lić je od za­po­mnie­nia zor­ga­ni­zo­wała Bi­blio­teka Ślą­ska w Ka­to­wi­cach. Ja­kie słowo wygrało?

Kto pa­mięta dzi­siaj, że „go­rzeć” nie­gdyś zna­czyło pa­lić się pło­mie­niem, na ko­guta mó­wiono „kur”, a o bie­daczce — „nie­boga”? Komu bra­kuje „po­ciot­ków”, „stry­jenki”, „wu­jenki” czy po­pu­lar­nego wy­ra­że­nia „zzuć” (zdjąć) buty? W nie­pa­mięć po­woli od­cho­dzi „sień”, „po­lano”, a na­wet „proca”. Może warto nie­które z tych wy­ra­zów oca­lić od za­po­mnie­nia – pi­sali organizatorzy. 

Pro­po­zy­cje słów war­tych oca­le­nia zgła­szano w sie­dzi­bie bi­blio­teki, przez in­ter­net oraz te­le­fo­nicz­nie. Za­pro­po­no­wano bli­sko 500 wy­ra­zów, z któ­rych książ­nica wy­brała do ple­bi­scytu 100. Przez kilka dni trwało gło­so­wa­nie in­ter­ne­towe. Łącz­nie od­dano 1.159 głosów.

Naj­bar­dziej po­pu­lar­nym było słowo „żak”, na które od­dano 11,8% gło­sów. Na dru­gim miej­scu zna­lazł się „absz­ty­fi­kant” (9,9%) a na trze­cim „me­lan­cho­lia” (7,1%) — po­in­for­mo­wała Aneta Sa­tława z Bi­blio­teki Śląskiej.

W pierw­szej dzie­siątce zna­la­zły się także ta­kie wy­razy jak: „chę­do­żyć”, „ka­ła­marz”, „za­iste”, „sa­fan­duła”, „sza­ła­wiła”, „umi­ło­wany” czy „luby”. Inne wy­razy, które zo­stały zgło­szone przez uczest­ni­ków za­bawy to m.in. : „pa­cierz”, „pan­to­fle”, „palto”, „le­żanka”, „zlew”, „sień”, „go­rzałka”, „ustęp”, „umi­ło­wany”, „pa­ro­wóz”, „ciuch­cia”, „gnu­śnieć”, „otu­cha”, „cknić się”, „nie­boszczka”, a także zwrot „mieć wychodne”.

Nie są to wcale aż tak ar­cha­iczne słowa, nie­które z nich były uży­wane jesz­cze 20–30 lat temu. Wśród pro­po­zy­cji zna­la­zły się także wy­razy uży­wane przed wie­kami, jak „oneg­daj”, „aza­liż”, „drze­wiej” — do­dała Satława.

Po pod­su­mo­wa­niu ple­bi­scytu Bi­blio­teka Ślą­ska chcia­łaby z po­mocą hi­sto­ry­ków ję­zyka opra­co­wać słow­nik wy­ra­zów oca­lo­nych. O tym po­my­śle in­for­mo­wał dy­rek­tor pla­cówki prof. Jan Malicki.

Oto pełne wy­niki gło­so­wa­nia in­ter­ne­to­wego „Oca­limy od zapomnienia”:

żak – 11,8%

absz­ty­fi­kant – 9,9%

me­lan­cho­lia – 7,1%

chę­do­żyć – 5,9%

ka­ła­marz – 4,5%

za­iste – 2,8%

sa­fan­duła – 2%

sza­ła­wiła – 1,9%

umi­ło­wany – 1,8%

luby – 1,7%.

Powiązane materiały: