Przejdź do treści

Polski wkład w najnowocześniejszy laser na świecie

Pod Ham­bur­giem w ośrodku DESY bu­do­wany jest la­ser na swo­bod­nych elek­tro­nach XFEL (X‑ray Free Elek­tron La­ser). To jedna z naj­więk­szych i naj­bar­dziej za­awan­so­wa­nych tech­no­lo­gicz­nie in­we­sty­cji na­ukowo-ba­daw­czych na świe­cie. W pro­jekt o war­to­ści po­nad mi­liarda euro za­an­ga­żo­wa­nych jest 12 państw, w tym Polska.

Do­kład­nie w Wa­len­tynki pol­scy na­ukowcy z Wro­cła­wia uru­cho­mili li­nię krio­ge­niczną i dwa krio­staty, nie­zbędne do pra­wi­dło­wego funk­cjo­no­wa­nia la­sera. Bu­dowa la­sera roz­po­częła się w 2009 i bę­dzie trwała do 2015 roku. La­ser bę­dzie mie­rzył 3,4 km i znaj­dzie się w pod­ziem­nym tu­nelu o dłu­go­ści 5,8 km. Urzą­dze­nie bę­dzie ge­ne­ro­wało 27 ty­sięcy razy na se­kundę ul­tra­krót­kie im­pulsy świa­tła la­se­ro­wego, o na­tę­że­niu mi­liardy razy prze­wyż­sza­ją­cym in­ten­syw­ność wią­zek emi­to­wa­nych przez naj­lep­sze kon­wen­cjo­nalne źró­dła pro­mie­nio­wa­nia rent­ge­now­skiego. Na­ukowcy za­po­wia­dają, że zre­wo­lu­cjo­ni­zuje on na­ukę, m.in. me­dy­cynę, far­ma­ko­lo­gię, che­mię, na­no­tech­no­lo­gię i energetykę.

La­ser XFEL może słu­żyć m.in. ba­da­niom nad no­wymi ma­te­ria­łami dla prze­my­słu elek­tro­nicz­nego, le­kami no­wej ge­ne­ra­cji, po­szu­ki­wa­niu no­wych źró­deł ener­gii, któ­rymi mogą się stać ogniwa pa­li­wowe czy fo­to­wol­ta­iczne, ba­da­niom nad no­wymi me­to­dami wy­ko­rzy­sty­wa­nia pa­liw ko­pal­nych czy roz­wi­ja­niu no­wo­cze­snych me­tod kon­troli ja­ko­ści produktów.

Jego po­ja­wie­nie się bę­dzie wiel­kim kro­kiem na­przód w ba­da­niach nad ma­te­rią — ana­lo­gicz­nym do róż­nicy, jaka na­stą­piła od skon­stru­owa­nia apa­ratu fo­to­gra­ficz­nego do zbu­do­wa­nia ka­mery — uważa dy­rek­tor pro­jektu XFEL, prof. Mas­simo Alltarelli.

X‑FEL to gi­gan­tyczne urzą­dze­nie, wy­ma­ga­jące eks­tre­mal­nych wa­run­ków: próżni, bar­dzo ni­skich tem­pe­ra­tur bli­skich zeru ab­so­lut­nemu, bar­dzo sil­nych ma­gne­sów. W jego bu­do­wie uczest­ni­czą trzy pol­skie in­sty­tu­cje na­ukowe: Cen­trum Ba­dań Ją­dro­wych w Świerku, In­sty­tut Fi­zyki w Kra­ko­wie i Po­li­tech­nika Wro­cław­ska. Wkład Pol­ski wy­nosi 28,8 mi­lio­nów euro. Li­nia krio­ge­niczna i krio­staty, zbu­do­wane przez in­ży­nie­rów z Po­li­tech­niki Wro­cław­skiej, to koszt ok. 2.500.000 euro. Jak za­pew­nia prof. Grze­gorz Wrochna, dy­rek­tor Cen­trum Ośrodka Ba­dań Ją­dro­wych, głów­nie to wkład rzeczowy.

Do­star­czamy nie go­tówkę, tylko urzą­dze­nia wy­pro­du­ko­wane w Pol­sce i pie­nią­dze zo­stają w kraju — wy­ja­śnia prof. Grze­gorz Wrochna — w za­mian pol­skie in­sty­tuty ba­daw­cze i firmy będą mo­gły ko­rzy­stać z la­sera i mieć do­stęp do naj­no­wo­cze­śniej­szych tech­no­lo­gii opra­co­wa­nych tylko dla tego urządzenia.

Udział w bu­do­wie tak za­awan­so­wa­nego tech­no­lo­gicz­nie la­sera otwiera także przed pol­skimi na­ukow­cami nowe drzwi.

Po­li­tech­nika Wro­cław­ska oraz przed­się­bior­stwa z nią współ­pra­cu­jące uzy­skały do­sko­nałe re­fe­ren­cje. Dla­tego, że to urzą­dze­nie sta­nowi dla nas świetną wi­zy­tówkę otwie­ra­jącą nam drzwi w in­nych la­bo­ra­to­riach – po­wie­dział prof. Ma­ciej Cho­row­ski, dzie­kan Wy­działu Me­cha­niczno-Ener­ge­tycz­nego Po­li­tech­niki Wrocławskiej.

Na­ro­dowe Cen­trum Ba­dań Ją­dro­wych, które jest ko­or­dy­na­to­rem pol­skich in­sty­tu­cji dzia­ła­ją­cych w pro­jek­cie XFEL, za­mie­rza wy­bu­do­wać bliź­nia­czo po­dobny, ale mniej­szej skali, la­ser w Świerku.

Wy­ko­rzy­stamy dłu­go­let­nią współ­pracę z ośrod­kiem DESY i na­sze do­świad­cze­nia przy bu­do­wie XFELa – za­po­wiada prof. Wrochna — obec­nie je­dy­nym w Pol­sce du­żym urzą­dze­niem ba­daw­czym o zna­cze­niu eu­ro­pej­skim jest re­ak­tor ją­drowy Maria.

Dru­gim jest bu­do­wany w Kra­ko­wie syn­chro­tron. Pol­ski la­ser na swo­bod­nych elek­tro­nach Po­lFEL byłby ko­lej­nym, który istot­nie zwięk­szy zna­cze­nie Pol­ski na ma­pie eu­ro­pej­skiej prze­strzeni badawczej.

Powiązane materiały: