Jedną z klasycznych i wciąż aktualnych prac naukowych na temat gier jest książka Rogera Caillois Gry i ludzie. Czego możemy się z niej dowiedzieć?
Caillois zajmował się równocześnie grami i zabawami. Wyróżnił cztery ich odmiany. Pierwsza z nich, agon, opiera się na współzawodnictwie. W drugim typie – alea – kluczową rolę odgrywa czynnik losowy. Dla trzeciego rodzaju, mimicry, najważniejsze jest naśladownictwo. I wreszcie odmiana czwarta, ilinx, ukierunkowana jest na uzyskanie poczucia odurzenia czy też oszołomienia.
Ta typologia jest dobrze znana. Rzadziej mówi się o tym, że w ramach każdego z typów występują dwie przeciwstawne tendencje. Pierwsza, nazwana przez Caillois łacińskim słowem ludus, zmierza do ścisłego uregulowania danej aktywności, w tym do wyznaczenia warunków zwycięstwa i porażki. Źródłem satysfakcji jest wtedy pokonywanie przeszkód. Druga tendencja, paidia (tym razem pożyczka z greki), wiąże się z zapomnieniem o zewnętrznej rzeczywistości, czasami wręcz z wrażeniem bycia w innym świecie. Właśnie to przeniesienie dostarcza przyjemności – precyzyjne zasady w takim wypadku nie są potrzebne.
Z połączenia obu podziałów wynika osiem kategorii, które porządkują wielkie bogactwo gier i zabaw (te pierwsze to zasadniczo ludus, te drugie – paidia). Na przykład typ rywalizacyjny, agon, obejmuje zarówno szachy, jak i pełne śmiechu siłowanie się dzieci lub przyjaciół. Albo mimicry: z jednej strony kalambury na punkty, z drugiej – wzajemne przedrzeźnianie. Niekiedy jedna rozrywka łączy cechy paru odmian (na przykład gry fabularne: mimicry, alea, czasami także agon). I co może najciekawsze, pozornie identyczną aktywność możemy przerabiać na różne typy w kategoryzacji Caillois. Wojenna gra planszowa z chirurgicznie precyzyjnymi regułami, w tym kryteriami wygranej (agon-ludus), może przerodzić się w odgrywanie ról wyimaginowanych dowódców, w którym zbieranie punktów stanie się kwestią drugoplanową (mimicry-paidia). Bogate źródło pomysłów dla graczy i projektantów!
Caillois to tylko jeden z wielu badaczy gier. O innych usłyszycie na Polibuda Gaming Zone!
Some rights reserved by OndraSoukup