Lewa półkula mózgu jest wyspecjalizowana w funkcjach związanych z mową, prawa – odpowiada za percepcję sygnałów niewerbalnych. Naukowcy z Uniwersytety Medycznego w Łodzi postawili hipotezę, że zaburzenia w przetwarzaniu informacji pozasłownych mogą być podłożem depresji. Jeżeli badania potwierdzą ich założenia, będzie można zmodyfikować oddziaływania terapeutyczne wobec chorych i skuteczniej ich leczyć.
Dr n. med. Monika Talarowska jest psychologiem klinicznym, a dr hab. n. med. Piotr Gałecki — lekarzem psychiatrą. Pracują w Klinice Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi, gdzie prowadzą badania na temat udziału prawej półkuli mózgu w powstawaniu zaburzeń depresyjnych nawracających.
Maja Biernacka: Jaką rolę odgrywają poszczególne półkule mózgu w przebiegu procesów psychicznych?
Monika Talarowska: Dwie półkule naszego mózgu nie są idealnie symetryczne, ale w pewnym stopniu wyspecjalizowane w wykonywaniu swoich zadań. Lewa półkula kontroluje prawą stronę ciała i odbiera sygnały płynące z tej strony. Prawa półkula – odwrotnie. Lewa półkula jest na ogół wyspecjalizowana w funkcjach związanych z mową, a prawa – w zadaniach przestrzennych i matematycznych. Zaangażowana jest także w przetwarzanie bodźców emocjonalnych, muzycznych oraz w przebieg procesów pamięci i uwagi. Należy jednak pamiętać, że podejmowane przez nas działania (np. czytanie i pisanie, jazda na rowerze itd.) angażują kilka obszarów mózgu jednocześnie, a nasz mózg nie jest ani typowo matematyczny ani emocjonalny.
Funkcje półkul mózgu
|
Półkula lewa |
Półkula prawa |
|
„Staranie się” Język Logika przyczynowo-skutkowa Planowanie Zdolności matematyczne Analiza Drukowane litery Symetria Przestrzeń 2D Analiza kształtów Kolory biało-czarne, cienie Logika |
Działanie Obrazy Intuicja Orientacja na „tu i teraz” Zdolności humanistyczne Synteza Pisane litery Asymetria Przestrzeń 3D Figury przestrzenne Kolory Emocje |
Skąd podejrzenie, że zaburzenie funkcjonowania prawej półkuli ma związek z występowaniem depresji?
Piotr Gałecki: Podstawowym objawem depresji jest obniżenie nastroju. Za jego powstanie odpowiadają jednak procesy poznawcze, czyli sposób, w jaki odbieramy i przetwarzamy informacje. To one decydują o tym, w jaki sposób reagujemy na otaczający nas świat, jak spostrzegamy siebie i innych. Wpływ procesów poznawczych na doświadczenia społeczne jest niewątpliwy. O jakości naszych interakcji społecznych decyduje to, jak pojmujemy relacje interpersonalne, jak trafnie interpretujemy zachowanie innych osób oraz, czy potrafimy w działaniu wykorzystywać wcześniejsze doświadczenia. W relacjach społecznych prawa półkula odpowiada za percepcję sygnałów niewerbalnych, a lewa – za odbiór przekazu werbalnego. Biorąc pod uwagę, że blisko 93% przekazu stanowi komunikacja niewerbalna, jest bardzo prawdopodobne, że zaburzenia w przetwarzaniu tego rodzaju informacji mogą być podłożem depresji. Właściwie zauważył to już Cyceron, mówiąc, że milczenie bywa wymowniejsze od mowy.
Jakie deficyty emocjonalne można zaobserwować wśród pacjentów z depresją w następstwie uszkodzenia prawej półkuli mózgu?
Monika Talarowska: W naszych badaniach poza oceną zdolności rozpoznawania bodźców wzrokowych koncentrujemy się na kompetencjach językowych pacjentów. Prawa półkula zaangażowana jest w regulację para- i poza językowych aspektów wypowiedzi, czyli w regulację relacji pomiędzy językowymi cechami wypowiedzi (cechy leksykalne, semantyczne, składniowe), a kontekstem wypowiedzi (w jakiej sytuacji i do kogo mówimy). Są to tzw. kompetencje komunikacyjne/pragmatyczne. Pacjenci z uszkodzeniem prawej półkuli mają trudności z doborem odpowiednich słów, nie potrafią w sposób spójny przekazywać informacji, gubią wątek wypowiedzi, mają trudności z oceną i selekcją informacji, mówią w sposób rozwlekły i dygresyjny, nie korzystają z podpowiedzi oraz mają trudność z odpowiednią ekspresją intonacji głosowej. Analogiczne problemy dotyczą rozumienia wypowiedzi innych osób. Omawiany deficyt może mieć negatywny wpływ na relacje interpersonalne chorych oraz przebieg depresji.
Piotr Gałecki: Pacjenci z zaburzeniami depresyjnymi nawracającymi oraz chorzy z uszkodzeniem prawej półkuli mają także trudności w rozpoznawaniu emocji wyrażanych przez lewą część twarzy. Podobnych zależności nie zaobserwowano w przypadku osób zdrowych, z rozpoznaniem zaburzeń depresyjnych w przebiegu choroby afektywnej dwubiegunowej oraz z uszkodzeniem lewej półkuli mózgu. Deficyty te mogą być powiązane z gorszymi rokowaniami terapeutycznymi oraz z obniżeniem statusu socjo-ekonomicznego.
Jak będą przebiegały badania?
Monika Talarowska: W badaniach biorą udział pacjenci z zaburzeniami depresyjnymi hospitalizowani w naszej Klinice. Grupę porównawczą stanowią praworęczni pacjenci po przebytym epizodzie udaru mózgu w półkuli prawej, przebywający na oddziale neurologicznym. Łącznie zamierzamy zbadać około 200 osób. Badania już się rozpoczęły. Gromadzenie danych potrwa około rok. Zakładamy, że deficyty poznawcze prezentowane przez pacjentów z depresją będą zbliżone do deficytów typowych dla chorych po przebytym udarze mózgu. Jeżeli ta hipoteza potwierdzi się, może się okazać że u podłoża depresji leżą zaburzenia poznawcze, co pozwoli na modyfikację oddziaływań terapeutycznych wobec tych chorych.
Dziękuję za poświęcony czas.
Za cykl prac na temat procesów zapalnych w depresji zespół Kliniki Psychiatrii Dorosłych Uniwersytetu Medycznego w Łodzi otrzymał w 2011 roku Nagrodę Ministra Zdrowia, a wynikami badań dotyczącymi roli tlenku azotu w depresji zainteresował się zespół redakcyjny Psychiatric News – oficjalny organ Amerykańskiego Towarzystwa Psychiatrycznego.
Maja Biernacka
