Kulisy nagrody Nobla

Trwa ty­dzień no­blow­ski. Co­dzien­nie po­zna­jemy te­go­rocz­nych zdo­byw­ców na­grody w po­szcze­gól­nych dzie­dzi­nach.

Do pu­blicz­nej wia­do­mo­ści tra­fiają na­zwi­ska i uza­sad­nie­nie Ko­mi­tetu No­blow­skiego. Na­to­miast szcze­góły wy­boru te­go­rocz­nych lau­re­atów nie zo­staną ujaw­nione. Spo­czną w taj­nych ar­chi­wach na 50 lat.

Fun­da­tor na­grody, szwedzki prze­my­sło­wiec i wy­na­lazca dy­na­mitu Al­fred No­bel zmarł bez­po­tom­nie w 1896 roku. Po­zo­sta­wił 32.000.000 ów­cze­snych ko­ron szwedz­kich. Te­sta­men­tem prze­ka­zał ma­ją­tek in­sty­tu­cji, która co roku miała na­gra­dzać osoby za­słu­żone dla po­koju, li­te­ra­tury, che­mii, fi­zyki, oraz me­dy­cyny. W tym celu w 1900 roku po­wstała Fun­da­cja No­blow­ska, a w 1901 roku wrę­czono pierw­sze na­grody.

W po­rów­na­niu do in­nych na­gród, no­mi­na­cje do Na­grody No­bla, a na­stęp­nie pro­ces wy­boru jest długi i ry­go­ry­styczny. Z tego po­wodu na­groda ta, stała się naj­bar­dziej pre­sti­żową na świe­cie. Ter­min zgła­sza­nia kan­dy­da­tów upływa 31 stycz­nia każ­dego roku. Wy­boru do­ko­nuje aż 3.000. za­ufa­nych na­ukow­ców z ca­łego świata, wśród któ­rych są mię­dzy in­nymi także lau­re­aci z po­przed­nich lat. Nie wolno im zgła­szać sie­bie ani osób zmar­łych. W jed­nej dzie­dzi­nie nie może być wię­cej niż trzech lau­re­atów.

Spo­śród zgło­szo­nych w ter­mi­nie od czerwca do paź­dzier­nika Ko­mi­tet No­blow­ski wy­biera 250–350 kan­dy­da­tów z każ­dej dzie­dziny. Li­stę prze­syła do wy­bra­nych eks­per­tów. Po se­lek­cji, która koń­czy się we wrze­śniu, w każ­dej dzie­dzi­nie po­zo­staje 15 kan­dy­da­tów.

Ko­mi­tet roz­pa­truje kan­dy­da­tury na dwóch po­sie­dze­niach, po czym re­ko­men­duje swo­jego kan­dy­data in­sty­tu­cjom, które do­ko­nują osta­tecz­nego wy­boru w pierw­szych dniach paź­dzier­nika. Ta re­ko­men­da­cja nie jest obo­wią­zu­jąca, a o wy­bo­rze de­cy­duje gło­so­wa­nie. Lau­re­ata, bądź lau­re­atów na­grody No­bla z che­mii, a także z fi­zyki, wy­bie­rają człon­ko­wie Kró­lew­skiej Szwedz­kiej Aka­de­mii Nauk. W dzie­dzi­nie me­dy­cyny i fi­zjo­lo­gii na­grodę przy­znaje In­sty­tut Ka­ro­lin­ska w Sztok­hol­mie. Lau­re­ata na­grody li­te­rac­kiej wy­biera Aka­de­mia Szwedzka. W dzie­dzi­nie eko­no­mii (do­piero od 1968 roku) o na­gro­dzie de­cy­duje Bank Szwe­cji. Na­grodę po­ko­jową przy­znaje par­la­ment nor­we­ski – Stor­ting. Do­tąd na­groda miała war­tość 10.000.000 ko­ron szwedz­kich, jed­nak te­raz z po­wodu kry­zysu eko­no­micz­nego Fun­da­cja No­blow­ska zde­cy­do­wała się ob­ni­żyć jej wy­so­kość do 8.000.000 ko­ron. Jako uzu­peł­nie­nie No­bla w dzie­dzi­nie ma­te­ma­tyki Na­grodę Abla w wy­so­ko­ści 6.000.000 nor­we­skich ko­ron od 2001 r. przy­znaje król Nor­we­gii.

Powiązane materiały:

• Brak powiązanych materiałów