Sport dostarcza wielu emocji, zarówno kibicom, jak i sportowcom. Jak wyjaśnić zachowania jednych i drugich?
Dziś psychologia jest szeroką i popularną nauką. Swoje zastosowanie znajduje w wielu dziedzinach – oświacie, medycynie, wymiarze sprawiedliwości, reklamie. Psychologia odgrywa też coraz istotniejszą rolę w sporcie. To ona tłumaczy zachowania kibiców i pokazuje jakie emocje towarzyszą im podczas rozgrywek, a przede wszystkim pomaga zawodnikom w osiągnięciu jak najlepszego wyniku sportowego.
Wspólne przeżywanie
Zjawisko kibicowania jest nieodłączną częścią sportu. Trudno wyobrazić sobie jakikolwiek mecz bez oglądającej go publiczności. Kibicowanie w formie znanej nam dziś istnieje dopiero od XIX w. Właśnie wtedy narodziły się gry zespołowe, a wraz z nimi kluby wokół których zaczęła gromadzić się publiczność połączona wspólną więzią i ideą. W tym kontekście możemy mówić o grupie społecznej, bo kibice identyfikują się z daną drużyną i mają wspólny cel jakim jest zwycięstwo – wyjaśnia Marta Kołacińska, psycholog sportowy. Drużyna jest czymś kolektywnym, naszym, więc razem jej kibicujemy – dodaje. Kibice w swojej grupie realizują dwie potrzeby – przynależności i rywalizacji. I choć nie zawsze się znają to współdziałają ze sobą i wzajemnie na siebie oddziałują. To z kolei powoduje wspólne przeżywanie emocji, zarówno pozytywnych jak i negatywnych, w zależności od przebiegu i wyniku spotkania. Obecność innych jest też bardzo silnym pobudzeniem, dlatego uczucia, jakie towarzyszą kibicom na stadionie są nieporównywalne z tymi, które pojawiają się np. u ludzi oglądających mecz w telewizji.
Emocje na boisku
Silne emocje występują także u zawodników. Często poddawani są presji trenerów, mediów i, oczywiście kibiców. Fani mają ogromne oczekiwania wobec sportowców – nie każdy może wytrzymać takie obciążenie. Czy w takiej sytuacji doping jest pomocny? Jest coś w stwierdzeniu, że inaczej gra się mecz u siebie, a inaczej na wyjeździe. Zawodnicy często mówią, że podczas meczu czuli pozytywną energię bijącą od kibiców. Nie bez znaczenia jest fakt, że cały stadion wypełniony jest ludźmi, którzy nam sprzyjają – mówi Marta Kołacińska. Zaznacza jednak, że w trakcie całej rywalizacji zawodnicy bardziej niż na dopingu koncentrują się na zadaniu, jakie mają do wykonania – od niego głównie zależy zwycięstwo lub porażka. Na zwycięstwo w meczu czy zawodach wpływ ma również nastawienie sportowca. W powiedzeniu, że sukces rodzi się w głowie jest sporo racji. Wynik uzależniony jest nie tylko od zachowania na boisku, ale także od motywacji i poczucia pewności siebie, które pojawiają się przed wejściem na stadion. Tu właśnie swoją rolę odgrywa psycholog sportowy.
Nie tylko motywacja
Często się myśli, że główną funkcją psychologa sportowego jest to motywowanie. Tak naprawdę, mówiąc bardzo ogólnie, psycholog pomaga zawodnikowi w budowaniu coraz większej świadomości siebie – tłumaczy Kołacińska. Sportowcy muszą wierzyć w swoje umiejętności, znać swoje możliwości i potencjał. Dzięki tej świadomości lepiej realizują swoje cele i zadania. Chodzi o to, by psychika nie przeszkodziła w tym, by na zawodach pokazać 100% możliwości wyuczonych na treningu. Uszczegóławiając, psycholog sportowy pomaga zawodnikom uświadomić sobie jakie emocje im towarzyszą, jak powinni sobie radzić z napięciem psychicznym i fizjologicznym. W tym celu stosuje się rozmaite techniki relaksacji i regulacji poziomu pobudzenia. Czy wystarczy jedno spotkanie z psychologiem by zawodnik mógł poradzić sobie z emocjami? Pojedyncza wizyta to tak naprawdę tylko konsultacja, która pozwala naświetlić pewne problemy – zauważa Marta Kołacińska – Tutaj potrzebna jest systematyczność, tak samo jak w treningu fizycznym. Psychologia powinna być jego uzupełnieniem.
Psychologia kolektywna
Psycholog sportowy pomaga nie tylko pojedynczym zawodnikom, ale także całym zespołom. Oczywiście w zależności od dyscypliny i jej specyfiki zwraca się uwagę na różne rzeczy, niemniej wyróżnić można pewne wspólne elementy. Współpracujący z drużyną psycholog stara się przede wszystkim usprawnić komunikacje grupową. Pomaga w budowaniu większej spójności i odnalezieniu wspólnego celu, który jest zbieżny z indywidualnymi celami zawodników. Psycholog sportowy często współpracuje z samym trenerem i udziela mu wskazówek związanych z prowadzeniem drużyny. Rola psychologa nie kończy się po meczu. Po rozgrywkach przychodzi czas analizę i wyciągnięcie wniosków. Dzięki temu psycholog może zweryfikować dotychczasowy plan działania i go skorygować.
